Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирининг ўринбосари, Давлат санитария-эпидемиология назорат маркази бош шифокори Саидмурод Саидалиев куйдирги касаллиги билан боғлиқ шув-шувларга расмий изоҳ берди.
Бироз аввал эътиборингизга ижтимоий тармоқларда Ўзбекистонда куйдирги касаллиги тарқалгани билан боғлиқ мақоламизни тақдим этган эдик. Унда Тошкент шаҳар Давлат ветеринария бошқармаси, Ўзбекистон Республикаси Давлат санитария эпидемиология назорат маркази, Korzinka.uz супермаркетлар тармоғи мутасаддиларининг айни мавзудаги мулоҳазалари ҳам берилган эди.
Уларнинг умумий фикрига кўра, ижтимоий тармоқларда тарқалган суратлар ва маълумотлар асоссиз. Бироқ Соғлиқни сақлаш борасидаги дунё миқёсидаги ташкилотлар куйдирги ва шу каби қатор юқумли касалликларнинг авж олаётгани ва тарқалаётганини инкор этмаяпти. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Ҳайвонлар соғлиғини ҳимоя қилиш халқаро ташкилоти маълумотларига кўра, айрим мамлакатларда бир қатор хавфли юқумли касалликлар, хусусан, куйдирги, Қрим-Конго геморрагик иситмаси бўйича вазият мураккаб бўлиб турибди.
Бизнинг мамлакатимизда бундай даҳшатли касалликнинг тарқалмаслиги учун бунга жавобгар ташкилотлар томонидан барча чоралар кўрилаётганига ишонамиз.
Бугун, 7 июль куни ЎзА нашрида Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирининг ўринбосари, Ўзбекистон Республикаси Давлат санитария-эпидемиология назорат маркази бош врачи Саидмурод Саидалиевнинг шу мавзудаги интервьюси чоп этилди. Ушбу интервьюда юртимиз аҳолисини қизиқтирган қатор саволларга жавоб бор.
Саидмурод Саидалиев, Давлат санитария-эпидемиология назорат маркази бош врачи:
— Мамлакатимизда санитария-эпидемиология хизматини такомиллаштириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, соҳага замонавий техника ва технологияларни жорий этишга қаратилаётган доимий эътибор эпидемиологик барқарорликни сақлаш ва юқумли касалликларнинг олдини олишда муҳим омил бўлмоқда.
Тегишли вазирлик, идора ва ташкилотлар, илмий-тадқиқот ва тиббиёт муассасалари, санитария-эпидемиология, ветеринария соҳаси мутахассислари, жамоат тузилмалари иштирокида профилактика ва эпидемияга қарши чора-тадбирлар режаси қабул қилиниб, изчил равишда ҳаётга тадбиқ этилаяпти. Жойлардаги санитария назорати, ветеринария пунктлари фаолиятини янада такомиллаштириш, озиқ-овқат маҳсулотлари сифатини қатъий назоратга олишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Амалга оширилаётган илмий-амалий ишлар натижасида куйдирги касаллиги ва бошқа хавфли юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи табиий ўчоқлар устидан доимий лаборатория мониторинги юритилаяпти.
Бу йил қиш одатдагидан анча илиқ келди. Бу хавфли юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи ҳашаротларнинг кўпайишига замин яратди. Бундай вазиятда ушбу ҳашаротлар яшайдиган ҳудудларда кузатув, мониторинг назорат ишларини кучайтириш, дезинфекция, дезинсекция, дератизация ишларини тизимли асосда ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга. Олимлар ва мутахассислар арбовирусли инфекцияларнинг этиологияси, эпидемиологияси, эпизоотологиясини ўрганиш юзасидан илмий изланиш олиб бормоқда.
Айтиш жоизки, куйдирги ва Қрим-Конго геморрагик иситма касаллиги қўзғатувчиларининг асосий манбалари чорва моллари ҳисобланади. Шу боис профилактика чора-тадбирларини аввало чорва моллари ўртасида ўтказиш, ветеринария пунктлари ва лабораторияларининг салоҳиятини юксалтириш муҳим аҳамиятга эга. Ана шу вазифаларни бажариш юзасидан кенг қамровли ишлар амалга оширилаётир. Чорва молларини ўз вақтида ветеринария кўригидан ўтказиш, юқумли касалликларга қарши эмлаш йўлга қўйилган. Мол сўйиладиган замонавий кушхоналар, майдончалар барпо этилиб, улар зарур воситалар билан жиҳозланган. Сифатли гўшт ва гўшт маҳсулотларини ишлаб чиқариш, истеъмолчига санитария талабларига мос ҳолда етказиш тизими шаклланган.
Куйдирги ва бошқа хавфли юқумли касалликларнинг инсонлар орасида учрашининг олдини олиш борасида санитария-эпидемиология соҳаси ва тиббиёт ходимлари томонидан тизимли ишлар амалга оширилаётир. Чегара ҳудудларида фаолият юритаётган санитария назорати пунктларида четдан кириб келаётган хорижий фуқаролар тиббий кўрикдан ўтказилмоқда. Тиббиёт ходимлари ҳушёрлигини ошириш мақсадида жойларда малака ошириш машғулотлари, семинар-тренинглар ташкил этилмоқда. Бу жараёнда касалликнинг этиологияси, эпидемиологияси, диагностикаси, клиникаси, профилактика ва даволашнинг самарали усуллари юзасидан тажриба алмашилмоқда.
Илмий манбаларда куйдирги касаллиги бактериясининг спорали шакли ташқи муҳитга ўта чидамли экани қайд этилган. Олимлар унинг узоқ йилларгача тупроқда тирик сақланиш хусусияти борлигини аниқлаган. Ҳайвонлар касалликни тупроқда ётган ана шу споралар орқали юқтиради. Қрим-Конго геморрагик иситмаси чорва молларида учрайдиган каналар орқали тарқалади.
Бундай касалликлар одамларга юққанда, яширин даври бир неча кунгача давом этади. Куйдиргида баданда яра пайдо бўлади. Қрим-Конго геморрагик иситмасида ҳарорат кўтарилиб, баданга тошмалар тошади, заҳарланиш аломатлари намоён бўлади, қон кетади. Бундай ҳолатларда зудлик билан тиббиёт ходимларига мурожаат қилиш зарур. Уйда ўзи билганича даволаниш оғир асоратларга олиб келиши мумкин. Шифохоналарда бундай хасталикларни барвақт аниқлаш ва самарали даволаш учун барча шароит яратилган.
Бундай муаммолар келиб чиқишининг олдини олиш ҳар бир инсондан тиббий маданият ва ўз саломатлигига эътиборли бўлишни талаб этади. Бунинг учун соғлом турмуш тарзига, санитария-гигиена қоидаларига тўла риоя этиш лозим. Уйларда қорамол боқишда молхоналарни тоза тутиш, гўнг ва бошқа чиқиндиларнинг йиғилиб қолиши оқибатида турли инфекцияларнинг пайдо бўлишига йўл қўймаслик ҳамда дезинфекция, дезинсекция тадбирларини ўтказиш, ҳайвонларни йилига бир маротаба куйдирги касаллигига қарши профилактик эмлатиш, ҳайвонларда бирор-бир касаллик аломатлари кузатилганда дарҳол ҳудудий ветеринария хизматига мурожаат этиш даркор.
Бугунги кунда аҳолига бу борада қулайлик яратиш ва эпидемияга қарши тадбирларни ўз вақтида ташкил этиш мақсадида туманларда санитария-эпидемиология, ветеринария ходимлари, шифокорлар, маҳалла фаоллари ҳамкорлигида махсус гуруҳлар тузилиб, улар хонадонларда чорва молларини кўрикдан ўтказиш, ҳудудларда санитария-эпидемиология ҳолатини барқарор сақлаш бўйича иш олиб бормоқда.
Аҳолининг тиббий маданиятини ва ҳушёрлигини ошириш мақсадида маҳаллаларда тиббий тарғибот тадбирлари ташкил этилмоқда. Мобиль телефонларга ўта хавфли юқумли касалликлардан ҳимояланиш бўйича sms-хабар жўнатиш йўлга қўйилди. Оммавий ахборот воситаларида мутахассисларнинг чиқишлари, махсус кўрсатув, эшиттиришлар ташкил этилмоқда. Бундай тадбирлардан кўзланган мақсад юқумли касалликлар бўйича маълумот бериш, эпидемиологик барқарорликни таъминлаш, пировард натижада инсон саломатлигини асрашдир. Бу борада яратилаётган замонавий шароитлардан оқилона фойдаланиш, мамлакатимизда санитария-эпидемиология ҳолати барқарорлигини таъминлашга ҳисса қўшиш ҳар биримизнинг бурчимиздир. Бинобарин, ҳеч қандай хавотирга ўрин йўқ.
Уларнинг умумий фикрига кўра, ижтимоий тармоқларда тарқалган суратлар ва маълумотлар асоссиз. Бироқ Соғлиқни сақлаш борасидаги дунё миқёсидаги ташкилотлар куйдирги ва шу каби қатор юқумли касалликларнинг авж олаётгани ва тарқалаётганини инкор этмаяпти. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Ҳайвонлар соғлиғини ҳимоя қилиш халқаро ташкилоти маълумотларига кўра, айрим мамлакатларда бир қатор хавфли юқумли касалликлар, хусусан, куйдирги, Қрим-Конго геморрагик иситмаси бўйича вазият мураккаб бўлиб турибди.
Бизнинг мамлакатимизда бундай даҳшатли касалликнинг тарқалмаслиги учун бунга жавобгар ташкилотлар томонидан барча чоралар кўрилаётганига ишонамиз.
Бугун, 7 июль куни ЎзА нашрида Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирининг ўринбосари, Ўзбекистон Республикаси Давлат санитария-эпидемиология назорат маркази бош врачи Саидмурод Саидалиевнинг шу мавзудаги интервьюси чоп этилди. Ушбу интервьюда юртимиз аҳолисини қизиқтирган қатор саволларга жавоб бор.
Саидмурод Саидалиев, Давлат санитария-эпидемиология назорат маркази бош врачи:
— Мамлакатимизда санитария-эпидемиология хизматини такомиллаштириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, соҳага замонавий техника ва технологияларни жорий этишга қаратилаётган доимий эътибор эпидемиологик барқарорликни сақлаш ва юқумли касалликларнинг олдини олишда муҳим омил бўлмоқда.
Тегишли вазирлик, идора ва ташкилотлар, илмий-тадқиқот ва тиббиёт муассасалари, санитария-эпидемиология, ветеринария соҳаси мутахассислари, жамоат тузилмалари иштирокида профилактика ва эпидемияга қарши чора-тадбирлар режаси қабул қилиниб, изчил равишда ҳаётга тадбиқ этилаяпти. Жойлардаги санитария назорати, ветеринария пунктлари фаолиятини янада такомиллаштириш, озиқ-овқат маҳсулотлари сифатини қатъий назоратга олишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Амалга оширилаётган илмий-амалий ишлар натижасида куйдирги касаллиги ва бошқа хавфли юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи табиий ўчоқлар устидан доимий лаборатория мониторинги юритилаяпти.
Бу йил қиш одатдагидан анча илиқ келди. Бу хавфли юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи ҳашаротларнинг кўпайишига замин яратди. Бундай вазиятда ушбу ҳашаротлар яшайдиган ҳудудларда кузатув, мониторинг назорат ишларини кучайтириш, дезинфекция, дезинсекция, дератизация ишларини тизимли асосда ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга. Олимлар ва мутахассислар арбовирусли инфекцияларнинг этиологияси, эпидемиологияси, эпизоотологиясини ўрганиш юзасидан илмий изланиш олиб бормоқда.
Айтиш жоизки, куйдирги ва Қрим-Конго геморрагик иситма касаллиги қўзғатувчиларининг асосий манбалари чорва моллари ҳисобланади. Шу боис профилактика чора-тадбирларини аввало чорва моллари ўртасида ўтказиш, ветеринария пунктлари ва лабораторияларининг салоҳиятини юксалтириш муҳим аҳамиятга эга. Ана шу вазифаларни бажариш юзасидан кенг қамровли ишлар амалга оширилаётир. Чорва молларини ўз вақтида ветеринария кўригидан ўтказиш, юқумли касалликларга қарши эмлаш йўлга қўйилган. Мол сўйиладиган замонавий кушхоналар, майдончалар барпо этилиб, улар зарур воситалар билан жиҳозланган. Сифатли гўшт ва гўшт маҳсулотларини ишлаб чиқариш, истеъмолчига санитария талабларига мос ҳолда етказиш тизими шаклланган.
Куйдирги ва бошқа хавфли юқумли касалликларнинг инсонлар орасида учрашининг олдини олиш борасида санитария-эпидемиология соҳаси ва тиббиёт ходимлари томонидан тизимли ишлар амалга оширилаётир. Чегара ҳудудларида фаолият юритаётган санитария назорати пунктларида четдан кириб келаётган хорижий фуқаролар тиббий кўрикдан ўтказилмоқда. Тиббиёт ходимлари ҳушёрлигини ошириш мақсадида жойларда малака ошириш машғулотлари, семинар-тренинглар ташкил этилмоқда. Бу жараёнда касалликнинг этиологияси, эпидемиологияси, диагностикаси, клиникаси, профилактика ва даволашнинг самарали усуллари юзасидан тажриба алмашилмоқда.
Илмий манбаларда куйдирги касаллиги бактериясининг спорали шакли ташқи муҳитга ўта чидамли экани қайд этилган. Олимлар унинг узоқ йилларгача тупроқда тирик сақланиш хусусияти борлигини аниқлаган. Ҳайвонлар касалликни тупроқда ётган ана шу споралар орқали юқтиради. Қрим-Конго геморрагик иситмаси чорва молларида учрайдиган каналар орқали тарқалади.
Бундай касалликлар одамларга юққанда, яширин даври бир неча кунгача давом этади. Куйдиргида баданда яра пайдо бўлади. Қрим-Конго геморрагик иситмасида ҳарорат кўтарилиб, баданга тошмалар тошади, заҳарланиш аломатлари намоён бўлади, қон кетади. Бундай ҳолатларда зудлик билан тиббиёт ходимларига мурожаат қилиш зарур. Уйда ўзи билганича даволаниш оғир асоратларга олиб келиши мумкин. Шифохоналарда бундай хасталикларни барвақт аниқлаш ва самарали даволаш учун барча шароит яратилган.
Бундай муаммолар келиб чиқишининг олдини олиш ҳар бир инсондан тиббий маданият ва ўз саломатлигига эътиборли бўлишни талаб этади. Бунинг учун соғлом турмуш тарзига, санитария-гигиена қоидаларига тўла риоя этиш лозим. Уйларда қорамол боқишда молхоналарни тоза тутиш, гўнг ва бошқа чиқиндиларнинг йиғилиб қолиши оқибатида турли инфекцияларнинг пайдо бўлишига йўл қўймаслик ҳамда дезинфекция, дезинсекция тадбирларини ўтказиш, ҳайвонларни йилига бир маротаба куйдирги касаллигига қарши профилактик эмлатиш, ҳайвонларда бирор-бир касаллик аломатлари кузатилганда дарҳол ҳудудий ветеринария хизматига мурожаат этиш даркор.
Бугунги кунда аҳолига бу борада қулайлик яратиш ва эпидемияга қарши тадбирларни ўз вақтида ташкил этиш мақсадида туманларда санитария-эпидемиология, ветеринария ходимлари, шифокорлар, маҳалла фаоллари ҳамкорлигида махсус гуруҳлар тузилиб, улар хонадонларда чорва молларини кўрикдан ўтказиш, ҳудудларда санитария-эпидемиология ҳолатини барқарор сақлаш бўйича иш олиб бормоқда.
Аҳолининг тиббий маданиятини ва ҳушёрлигини ошириш мақсадида маҳаллаларда тиббий тарғибот тадбирлари ташкил этилмоқда. Мобиль телефонларга ўта хавфли юқумли касалликлардан ҳимояланиш бўйича sms-хабар жўнатиш йўлга қўйилди. Оммавий ахборот воситаларида мутахассисларнинг чиқишлари, махсус кўрсатув, эшиттиришлар ташкил этилмоқда. Бундай тадбирлардан кўзланган мақсад юқумли касалликлар бўйича маълумот бериш, эпидемиологик барқарорликни таъминлаш, пировард натижада инсон саломатлигини асрашдир. Бу борада яратилаётган замонавий шароитлардан оқилона фойдаланиш, мамлакатимизда санитария-эпидемиология ҳолати барқарорлигини таъминлашга ҳисса қўшиш ҳар биримизнинг бурчимиздир. Бинобарин, ҳеч қандай хавотирга ўрин йўқ.
Мамлакатимизда куйдирги каби кўплаб юқумли касалликларнинг аҳоли ўртасида тарқалмаслиги, эпидемиологик барқарорликни таъминлаш учун қатор ишлар амалга оширилаётган бир вақтда, Ўзбекистонда яшовчи ҳар бир фуқаро шахсий гигиенага, тозаликка, уй ҳайвонларининг ўз вақтида, муттасил равишда эмланишига аҳамият бериши лозим. Қадимдан ота-боболаримиз кичик ёшдаги болаларга “Қўлингни юв, микроблар кир қўлларни яхши кўришади, касал бўлиб қолмай десанг, қўлларингни тоза тут”, дейишарди. Ота-боболаримиз бизга айтган ўша сўзларда саломатлигимизнинг асоси мужассам. Тозаликка, гигиенага эътибор қаратилса, ишонамизки бизнинг тинч ва осойишта ўлкамизга ҳеч қандай касаллик яқин кела олмайди.
Умида Якубова
