ХМТ 2014 йилдан буён Ўзбекистонни “қора рўйхат”га киритмаган

Олий Мажлис Сенати 4 октябрь куни “Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига ва халқаро меҳнат стандартларига мувофиқ фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир чора-тадбирларни кучайтириш тўғрисида”ги қарорни қабул қилди.
 

 
Мустақиллик йилларида халқаро ҳуқуқ принциплари ва нормаларига мувофиқ яратилган норматив-ҳуқуқий база фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш кафолатларини мустаҳкамлашга кўмаклашганлиги қайд этилсин.
 
Ўзбекистон Халқаро меҳнат ташкилотининг (ХМТ) аъзоси бўлгани ҳолда мазкур ташкилотнинг 14 та конвенциясини, шу жумладан қоидалари Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида акс этган ҳамда ҳар бир шахс меҳнат қилиш, эркин иш танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш, ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эга эканлиги ҳамда мажбурий меҳнат тақиқланиши мустаҳкамлаб қўйилган болалар меҳнатига ва мажбурий меҳнатга йўл қўймаслик тўғрисидаги 29, 105, 138 ва 182-сонли конвенцияларини ратификация қилди.
 
Миллий қонун ҳужжатларимизда болаларни меҳнатга жалб қилиш ва мажбурий меҳнатдан фойдаланиш, жумладан бирон-бир жазони қўллаш билан таҳдид қилиш орқали, шу жумладан меҳнат интизомини сақлаш воситаси тариқасида иш бажаришга мажбурлаш учун қатъий тақиқ назарда тутилган. Меҳнат қилишга бирор-бир шаклда мажбурлаганлик учун маъмурий жавобгарлик жорий этилган.
 
Ўзбекистон Республикаси ўзи қабул қилган халқаро мажбуриятларга сўзсиз риоя этгани ҳолда ҳамда болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат сингари ҳолларга йўл қўймасликда собитқадамлигини тасдиқлаб, бу соҳада амалий халқаро ҳамкорлик учун очиқлигини билдирди.
 
Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати билан ХМТ ўртасида изчил мулоқот олиб борилаётганлиги тегишли ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирларни такомиллаштиришга кўмаклашмоқда. ХМТ билан ҳамкорликда 2017-2020 йилларда Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича Мамлакат дастури узвий рўёбга чиқарилмоқда. Халқаро меҳнат стандартларини миллий қонун ҳужжатларимизга ҳамда ҳуқуқни қўллаш амалиётига имплементация қилиш босқичма-босқич амалга оширилмоқда.
 
Болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат масалалари бўйича мувофиқлаштирувчи кенгаш тузилган бўлиб, у самарали фаолият кўрсатмоқда. ХМТ билан ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда халқаро меҳнат стандартлари принциплари жорий этилишини таъминлаш бўйича комплекс тадбирлар амалга оширилди, қатор учрашувлар, конференциялар, семинарлар ва давра суҳбатлари ўтказилди.
 
Тизимли чора-тадбирларнинг амалга оширилиши халқаро меҳнат стандартларига ва нормаларига риоя этиш соҳасида муайян ижобий натижаларга эришиш имконини берди. Жумладан, болалар меҳнати тўлиқ бартараф этилди, мажбурий меҳнатни тақиқловчи ва унга йўл қўймайдиган шароит ҳамда таъсирчан механизмлар жорий этилмоқда. Мазкур соҳада олиб борилган ишлар натижасида ХМТ конвенцияларига риоя қилиш борасида жиддий камчиликлари бўлган давлатлар рўйхатига Ўзбекистон 2014 йилдан бери киритилмаяпти.
 
Шу билан бирга, амалга оширилаётган чора-тадбирларга қарамай, уларнинг яхлит ва тизимли бўлишини таъминлаш борасидаги ишлар етарли эмас, фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш борасида мамлакатимизда олиб борилаётган кенг кўламли ишлар тўғрисидаги ахборотни жаҳон ҳамжамияти ва халқаро ташкилотлар эътиборига етказиш бўйича давлат ташкилотларининг ва бошқа ташкилотларнинг фаолияти қониқарсизлигича қолмоқда. Бу эса айрим ҳолларда мазкур соҳадаги ишларнинг ҳолати ҳақида нохолис тасаввур шаклланишига олиб келмоқда.
 
Бундан ташқари, маҳаллий давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари томонидан мавсумий қишлоқ хўжалиги ва бошқа жамоат ишларини ўтказишга доир ахборот кампанияси самарали ўтказилмаганлиги, ишларнинг паст савияда ташкил этилганлиги, ташкилотлар ва муассасалар, фермер хўжаликлари ҳамда деҳқон хўжаликлари раҳбарларининг қонун ҳужжатларини билмаслиги мажбурий меҳнатнинг олдини олиш ва унга йўл қўймасликка жиддий халақит бермоқда.
 
Қишлоқ хўжалигини механизациялаш даражасини ошириш, пахтачиликни барқарор ривожлантиришнинг янги агротехнологияларини ва замонавий стандартларини қўллаш, қишлоқ хўжалиги сектори самарадорлиги ва рентабеллигини оширишга қаратилган инновацияларни, фан ютуқларини ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жадал ривожлантириш ҳамда уларни қишлоқ ва сув хўжалигига жорий этиш, мавсумий қишлоқ хўжалиги ишларини ташкил этишнинг ва ишчиларни моддий жиҳатдан рағбатлантиришнинг самарали тизимини яратиш ҳамда жорий этиш, бу соҳадаги кадрлар малакасини ошириш бўйича ишлар алоҳида диққат-эътиборни ва мутлақо янгича ёндашувни тақозо этади.
 
Мазкур соҳадаги ишларнинг ҳолати парламент ва жамоатчилик назорати даражасини ошириш, шу муносабат билан парламент тузилмасини ташкил этиб, унинг таркибига Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзоларини, нодавлат нотижорат ташкилотлари, фуқаролик жамияти институтлари вакилларини киритиш ҳамда унинг зиммасига Болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат масалалари бўйича мувофиқлаштирувчи кенгаш билан яқин ҳамкорликда фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш бўйича аниқ вазифаларни юклаш зарурлигини кўрсатмоқда.
 
Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш бўйича Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларини ва халқаро шартномаларини тўлиқ рўёбга чиқариш, бирор-бир шаклда болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатни келтириб чиқарадиган ҳолатларнинг олдини олиш ва уларга йўл қўймасликка доир чора-тадбирларни кучайтириш, шунингдек мазкур соҳадаги ишлар ҳолати ва олиб борилаётган ишлар тўғрисида кенг жаҳон ҳамжамияти эътиборига ишончли ахборот етказиб бериш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати қарор қилади:
 
1. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида ва бошқа қонун ҳужжатларида болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат, бирор-бир жазо қўлланиши билан таҳдид қилиб, шу жумладан меҳнат интизомини сақлаш воситаси сифатида иш бажаришга мажбурлаш тақиқланишини белгилашдан иборат фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқлари кафолатланганлиги қайд этилсин.
 
2. Давлат органлари ва бошқа ташкилотлар раҳбарлари ҳамда мансабдор шахслари болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатдан фойдаланишга йўл қўйганлиги учун шахсан жавобгар эканликлари ҳақида қатъий огоҳлантирилсин.
 
3. Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш, шу жумладан бирор-бир шаклда болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатни келтириб чиқариши мумкин бўлган ҳолатларнинг олдини олиш ва уларга йўл қўймаслик бўйича Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларининг ва халқаро шартномаларининг нормалари бажарилиши устидан парламент ва жамоатчилик назорати чораларини кучайтириш зарур, деб ҳисоблансин.
 
4. Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси 1-иловага мувофиқ таркибда тузилсин.
 
Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси (С.Б.Артикова), Болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат масалалари бўйича мувофиқлаштирувчи кенгаш (Т.К.Нарбаева) билан ҳамкорликда:
 
фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга, шу жумладан болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатдан фойдаланишнинг олдини олиш ва унга йўл қўймасликка доир Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари, шунингдек 2017-2020 йилларда Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича Мамлакат дастурида назарда тутилган чора-тадбирлар сўзсиз бажарилишини ташкил этиш юзасидан чора-тадбирлар мажмуини қабул қилсин;
 
давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек жисмоний шахслар томонидан фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқлари бузилишига йўл қўйилмаслиги устидан парламент ҳамда жамоатчилик назоратини ўрнатсин;
 
Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига ва халқаро шартномаларига мувофиқ фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш мақсадида парламент ва жамоатчилик назоратининг барча шаклларидан фойдалансин;
 
маҳаллий давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари билан ҳамкорликда фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқларига риоя этилиши ҳамда иш ўринлари яратиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш дастури ўз вақтида амалга оширилиши учун давлат органлари ва бошқа ташкилотлар мансабдор шахсларининг масъулиятини ошириш масалалари бўйича ишлар олиб борилишини таъминласин;
 
фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларини ва халқаро шартномаларини бажариш юзасидан давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ҳамда бошқа ташкилотлар раҳбарлари томонидан кўрилаётган чора-тадбирларнинг самарадорлиги масаласи доимий равишда кўриб чиқилишини таъминласин;
 
фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир қонун ҳужжатларининг ижроси соҳасидаги муаммолар ва камчиликлар жойларда ўрганилишини ташкил этсин;
 
амалдаги қонун ҳужжатларининг инвентаризациясини ўтказсин, фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш соҳасидаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш, шу жумладан халқаро меҳнат стандартларини имплементация ва ратификация қилиш орқали такомиллаштириш юзасидан аниқ таклифлар ишлаб чиқсин;
 
фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини амалга ошириш борасида эришилган ижобий натижаларнинг барқарорлигини таъминлаш бўйича жойларда кенг тушунтириш ишларини олиб борсин.
 
Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси (С.Б.Артикова) бир ой муддатда Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси тўғрисидаги низомни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Кенгаши тасдиғига киритсин.
 
5. Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари вилоят ва Тошкент шаҳар Кенгашларига фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича ҳудудий комиссияларни 2-иловага мувофиқ таркибда тузиш тавсия этилсин.
 
Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича ҳудудий комиссиялар:
 
жойларда фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини, шу жумладан ХМТнинг ратификация қилинган конвенциялари доирасидаги меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир кенг тушунтириш ишларини олиб борсин;
 
фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга, шу жумладан болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатдан фойдаланишнинг олдини олиш ва унга йўл қўймасликка доир қонун ҳужжатларини амалга оширишга оид жойлардаги муаммоларни ва камчиликларни ўрганиб борсин;
 
давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек жисмоний шахслар томонидан фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларига риоя этилишини таъминлаш мақсадида депутатлик ҳамда жамоатчилик назоратининг барча шаклларидан фойдалансин;
 
давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек жисмоний шахслар томонидан фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқлари бузилаётганлиги ҳақидаги маълумотни йўл қўйилган қоидабузарликлар учун белгиланган тартибда таъсир чораларини қўллаш учун бандлик ва меҳнат муносабатларининг ҳудудий органларига ва прокуратура органларига киритиб борсин;
 
олиб борилаётган ишларнинг натижалари бўйича ахборотни, шунингдек қонун ҳужжатларини такомиллаштиришга доир таклифларни Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссиясига доимий равишда тақдим этиб борсин.
 
6. Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси (С.Б.Артикова) фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларини ва халқаро шартномаларини бажариш юзасидан давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ҳамда бошқа ташкилотлар раҳбарлари томонидан кўрилаётган чора-тадбирларнинг самарадорлигини кўриб чиқиш натижалари тўғрисидаги ахборотни мунтазам равишда (бир йилда камида бир марта) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ялпи мажлиси муҳокамасига киритиб борсин.
 
Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича ҳудудий комиссиялар фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатлари ва халқаро шартномалари давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек жисмоний шахслар томонидан ижро этилишига доир ахборотни мунтазам равишда (бир йилда камида бир марта) Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари вилоят ва Тошкент шаҳар Кенгашлари муҳокамасига киритиб борсин.
 
7. Фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш масалалари бўйича Парламент комиссияси (С.Б.Артикова) олиб борилаётган ишлар натижалари бўйича қонун ҳужжатларига ва халқаро меҳнат стандартларига мувофиқ фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш борасида Ўзбекистон Республикаси томонидан кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида ҳар йили ахборот тайёрласин.
 
Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигига (А.Х.Комилов) қонун ҳужжатларига ва халқаро меҳнат стандартларига мувофиқ фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш борасида Ўзбекистон Республикаси томонидан кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисидаги материалларни БМТ Бош Ассамблеясининг расмий ҳужжати сифатида тарқатиб бориш тавсия этилсин.
 
8. Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги (А.Х.Комилов) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Халқаро муносабатлар, ташқи иқтисодий алоқалар, хорижий инвестициялар ва туризм масалалари қўмитаси (А.А.Курманов) ҳамда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитаси (А.Ж.Жалилов, келишувга кўра) билан ҳамкорликда фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш борасида мамлакатимизда олиб борилаётган кенг кўламли ишлар тўғрисидаги ахборотни чет элдаги консуллик муассасалари орқали жаҳон ҳамжамияти ва халқаро ташкилотлар эътиборига етказиш юзасидан таъсирчан чора-тадбирларни кўрсин.
 
9. Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига ва халқаро меҳнат стандартларига мувофиқ фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш бўйича Тадбирлар мажмуи 3-иловага мувофиқ тасдиқлансин.
 
10. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси (А.Н.Арипов):
 
қишлоқ хўжалиги самарадорлиги ва рентабеллигини, уни механизациялаш даражасини ошириш мақсадида, шу жумладан пахта ҳосилини машинада териш ҳажмини кўпайтиришда, шунингдек мавсумий қишлоқ хўжалиги ишларини ўтказишда бозор механизмларини, инновацияларни, фан ютуқларини ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш;
 
жорий агротехнологиялар қўлланишини яхшилаш ҳамда замонавий агротехнологияларни жорий этиш, механизацияланган теримга тайёрлигини таъминлайдиган ҳамда механизацияланганликдан максимал самара берадиган ғўза навларининг селекциясини ривожлантириш;
 
озиқ-овқат маҳсулотларининг рақобатбардошлигини ошириш мақсадида аграр секторда амалдаги қувватларни модернизациялаш;
 
тўғридан-тўғри инвестицияларни, чет эл кредит линияларини ҳамда техник кўмак маблағларини жалб қилиш мақсадида аграр сектор ва унинг маҳсулоти ўзгартирилишини ва диверсификацияланишини ҳисобга олган ҳолда республика қишлоқ хўжалигини ривожлантириш стратегиясини ишлаб чиқиш;
 
жалб этиладиган мавсумий ишчиларни иқтисодий жиҳатдан рағбатлантиришнинг турли усулларини ишлаб чиқиш, бу соҳадаги меҳнат муносабатларини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш юзасидан комплекс чора-тадбирлар кўрсин.
 
11. Нодавлат нотижорат ташкилотларига ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларига:
 
давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ҳамда фермер хўжаликлари фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга доир халқаро ҳуқуқ нормаларига ҳамда миллий қонун ҳужжатларига риоя этаётганлиги устидан жамоатчилик назоратини жорий этишга доир чора-тадбирларни кучайтириш;
 
меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари бузилишига дахлдор бўлган шахсларга нисбатан жамоатчиликнинг таъсир чораларини қўллаган ҳамда уларни жавобгарликка тортиш тўғрисида ваколатли органларга таклифлар киритган ҳолда аҳоли ўртасида кенг ахборот-тушунтириш ишларини олиб бориш ва аҳоли билан қайта алоқа механизмларини жорий этиш тавсия қилинсин.
 
12. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузуридаги Нодавлат нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фондининг маблағларини бошқариш бўйича Парламент комиссиясига (А.Х.Саидов) ижтимоий шериклик доирасида муносиб меҳнат шароитларини яратиш бўйича мақсадли дастурларни амалга ошириш учун нодавлат нотижорат ташкилотларига субсидиялар, грантлар ва ижтимоий буюртмалар ажратиш тўғрисидаги масалани кўриб чиқиш тавсия этилсин.
 
13. Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси (И.Б.Абдуллаев) фуқароларнинг кафолатланган меҳнат ҳуқуқларини таъминлашга, шу жумладан болалар меҳнати ва мажбурий меҳнатдан фойдаланишнинг олдини олиш ва унга йўл қўймасликка доир Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари ижроси устидан қатъий назорат олиб борилишини таъминласин, бунда мавсумий қишлоқ хўжалиги ишларини ва бошқа жамоат ишларини ўтказишда амалдаги қонун ҳужжатлари нормаларига риоя этилишига алоҳида эътибор қаратсин.
 
14. Мазкур Қарорнинг ижросини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Раиси Н.Т.Йўлдошев зиммасига юклатилсин.
 
15. Ушбу Қарор қабул қилинган кундан эътиборан кучга киради.
 
 
Ўзбекистон Республикаси
Олий Мажлиси Сенатининг Раиси
 
Ниғматилла Йўлдошев
 
Тошкент, 4 октябрь