Алимент мажбуриятлари бўйича қарзлар ходимга тўланадиган меҳнат ҳақининг 80 фоизигача ушлаб қолиниши мумкин.
ҚҲТБТ порталида алимент тўламаганлик учун жавобгарликни кучайтиришга қаратилган қонун лойиҳаси муҳокама қилиш учун жойлаштирилди. Унда бир ойдан кўпроқ алимент тўлашдан бўйин товлаганлик учун 15 сутка қамоқ тайинланиш таклифи киритилди.
Биринчидан, қонун лойиҳаси вояга етмаган ёки моддий ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз бўлган шахслар, ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларни боқишдан бўйин товлаганлик учун одам жавобгарликка тортилиши мумкин бўлган муддатни 1 ойгача қисқартиришни назарда тутмоқда. Илгари ушбу муддат 3 ойни ташкил этар эди.
Иккинчидан, биринчи маротаба алимент мажбуриятларидан бўйин товлаганлик аввалгидек жиноий жавобгарликка эмас, балки 15 суткагача маъмурий қамоққа сабаб бўлади. Агар ушбу ҳолат маъмурий жазо қўлланилган пайтдан эътиборан 1 йил мобайнида такрорланса, жиноят тартибида 1 йилгача озодликдан маҳрум қилишгача жазоланади (хавфли рецидивистлар учун – 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш).
Учинчидан, айбланувчи томонидан келтирилган зарар қопланган тақдирда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жиноий жазони қўлламаслик таклиф этилмоқда.
Шунингдек, ЖКнинг 122- ва 123-моддаларида назарда тутилган жиноятларни содир этгани учун ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланган ходимлардан бир вақтнинг ўзида жазо бўйича суммалар ҳамда алимент мажбуриятлари бўйича қарзлар ходимга тўланадиган меҳнат ҳақининг 80 фоизигача ушлаб қолиниши мумкин. Ҳозирги вақтда 50 фоиздан кўп бўлмаган сумма ундирилади.
Қолаверса, ҳар бир бола учун ундириладиган алиментнинг минимал миқдорини ЭКИҲнинг 1 баробаридан кам бўлмаган миқдорда белгилаш таклиф этилмоқда. Айни пайтда бу ЭКИҲнинг 1/3 баробаридан кам бўлмаган суммани ташкил этмоқда.
Алиментни ундириш тўғрисидаги суд буйруқлари дарҳол ижро этилади. Илгари ушбу масала юзасидан фақат суд қарорлари дарҳол ижро этилар эди.
Маълумот учун, суд буйруғи ундирувчининг пул маблағларини ундириш тўғрисидаги ёки кўчар мол-мулкни низосиз талаблар бўйича қарздордан талаб қилиб олиш тўғрисидаги аризаси бўйича судья судда ишни кўрмасдан чиқарган ҳужжатдир. Суд буйруғи вояга етмаган болалар учун алимент ундириш ҳақидаги, оталикни белгилаш билан ёки учинчи шахсларни жалб этиш зарурати билан боғлиқ бўлмаган талаб арз қилинган бўлса чиқарилади (ФПК 2381-моддаси).
Бундан ташқари, вояга етмаган болаларни боқиш бўйича алимент мажбуриятлари бўлган қарздорнинг чет элга чиқишининг 2 усули таклиф қилинаётир:
- бола вояга етгунча бўлган давр учун алиментни олдиндан тўлаганидан кейин, шу жумладан, кўчмас ёки кўчар мол-мулк ёки бошқа қимматбаҳо ашёни тақдим этганидан сўнг;
- ЭКИҲнинг 250 баробаридан кам бўлмаган суммага гаров шартномасини тузиш орқали (37 443 750 сўмдан ортиқ).
Шуни унутмангки, “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуннинг 421-моддасига мувофиқ суд ҳужжати асосида берилган ижро ҳужжатидаги ёки ижро ҳужжати бўлган суд ҳужжатидаги талаблар белгиланган муддатда қарздор жисмоний шахс томонидан узрсиз сабабларга кўра ижро этилмаганда, суд ижрочиси ундирувчининг аризаси бўйича ёки ўз ташаббуси билан қарздор жисмоний шахснинг Ўзбекистон Республикасидан чиқишини вақтинча чеклаш тўғрисида қарор чиқаришга ҳақли.
Алимент мажбуриятлари бўйича ундирувни қарздор — жисмоний шахсга мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган ёки умумий мулкда унинг улуши ҳисобланадиган ягона уй-жойга (квартирага) ҳатто қарздор ва (ёки) унинг оила аъзолари доимий равишда унда яшаётган бўлса ҳам қаратишга рухсат бериш таклиф этилмоқда.
Қайд этилишича, мазкур лойиҳа ўзгартирилиши, қўшимчалар киритилиши ёки рад этилиши мумкин.
Биринчидан, қонун лойиҳаси вояга етмаган ёки моддий ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз бўлган шахслар, ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларни боқишдан бўйин товлаганлик учун одам жавобгарликка тортилиши мумкин бўлган муддатни 1 ойгача қисқартиришни назарда тутмоқда. Илгари ушбу муддат 3 ойни ташкил этар эди.
Иккинчидан, биринчи маротаба алимент мажбуриятларидан бўйин товлаганлик аввалгидек жиноий жавобгарликка эмас, балки 15 суткагача маъмурий қамоққа сабаб бўлади. Агар ушбу ҳолат маъмурий жазо қўлланилган пайтдан эътиборан 1 йил мобайнида такрорланса, жиноят тартибида 1 йилгача озодликдан маҳрум қилишгача жазоланади (хавфли рецидивистлар учун – 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш).
Учинчидан, айбланувчи томонидан келтирилган зарар қопланган тақдирда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жиноий жазони қўлламаслик таклиф этилмоқда.
Шунингдек, ЖКнинг 122- ва 123-моддаларида назарда тутилган жиноятларни содир этгани учун ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланган ходимлардан бир вақтнинг ўзида жазо бўйича суммалар ҳамда алимент мажбуриятлари бўйича қарзлар ходимга тўланадиган меҳнат ҳақининг 80 фоизигача ушлаб қолиниши мумкин. Ҳозирги вақтда 50 фоиздан кўп бўлмаган сумма ундирилади.
Қолаверса, ҳар бир бола учун ундириладиган алиментнинг минимал миқдорини ЭКИҲнинг 1 баробаридан кам бўлмаган миқдорда белгилаш таклиф этилмоқда. Айни пайтда бу ЭКИҲнинг 1/3 баробаридан кам бўлмаган суммани ташкил этмоқда.
Алиментни ундириш тўғрисидаги суд буйруқлари дарҳол ижро этилади. Илгари ушбу масала юзасидан фақат суд қарорлари дарҳол ижро этилар эди.
Маълумот учун, суд буйруғи ундирувчининг пул маблағларини ундириш тўғрисидаги ёки кўчар мол-мулкни низосиз талаблар бўйича қарздордан талаб қилиб олиш тўғрисидаги аризаси бўйича судья судда ишни кўрмасдан чиқарган ҳужжатдир. Суд буйруғи вояга етмаган болалар учун алимент ундириш ҳақидаги, оталикни белгилаш билан ёки учинчи шахсларни жалб этиш зарурати билан боғлиқ бўлмаган талаб арз қилинган бўлса чиқарилади (ФПК 2381-моддаси).
Бундан ташқари, вояга етмаган болаларни боқиш бўйича алимент мажбуриятлари бўлган қарздорнинг чет элга чиқишининг 2 усули таклиф қилинаётир:
- бола вояга етгунча бўлган давр учун алиментни олдиндан тўлаганидан кейин, шу жумладан, кўчмас ёки кўчар мол-мулк ёки бошқа қимматбаҳо ашёни тақдим этганидан сўнг;
- ЭКИҲнинг 250 баробаридан кам бўлмаган суммага гаров шартномасини тузиш орқали (37 443 750 сўмдан ортиқ).
Шуни унутмангки, “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуннинг 421-моддасига мувофиқ суд ҳужжати асосида берилган ижро ҳужжатидаги ёки ижро ҳужжати бўлган суд ҳужжатидаги талаблар белгиланган муддатда қарздор жисмоний шахс томонидан узрсиз сабабларга кўра ижро этилмаганда, суд ижрочиси ундирувчининг аризаси бўйича ёки ўз ташаббуси билан қарздор жисмоний шахснинг Ўзбекистон Республикасидан чиқишини вақтинча чеклаш тўғрисида қарор чиқаришга ҳақли.
Алимент мажбуриятлари бўйича ундирувни қарздор — жисмоний шахсга мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган ёки умумий мулкда унинг улуши ҳисобланадиган ягона уй-жойга (квартирага) ҳатто қарздор ва (ёки) унинг оила аъзолари доимий равишда унда яшаётган бўлса ҳам қаратишга рухсат бериш таклиф этилмоқда.
Қайд этилишича, мазкур лойиҳа ўзгартирилиши, қўшимчалар киритилиши ёки рад этилиши мумкин.
Бобур Жалолов
